‘Aan een open cultuur moet je blijven werken’

Het Gymnasium Novum heeft een klinkende visie geformuleerd, de school heeft al acht jaar een actieve afdeling van de Gender Sexuality Alliance (GSA) en barst van de activiteiten rond seksuele en genderdiversiteit. “Maar dit blijft een zaak van lange adem”, vertelt Hermsen. “We hebben nu vijf jaar een genderneutraal toilet. De eerste jaren werd voortdurend de mannetje/vrouwtje-sticker van de deur gepeuterd. We plakten er telkens een nieuwe op, totdat het gepeuter stopte. Verder is ook bij ons op school ‘homo’ een veel gebruikt scheldwoord. Als je leerlingen daarop aanspreekt, zeggen ze: ‘We zijn allemaal vrienden en dat accepteren we van elkaar’. Maar natuurlijk is het niet oké.”

De school wil graag dat iedereen zich veilig en gerespecteerd voelt en dat leerlingen gewenst gedrag kunnen oefenen. Vanuit die wens formuleerde het team een eigen visie. Die luidt: ‘We willen een school zijn die leerlingen een positieve kijk op seksualiteit geeft, weerbaar maakt en waarden en normen bijbrengt, zodat zij (later) verantwoorde keuzes maken in relaties en seksualiteit. Onder ‘verantwoord’ verstaan wij: veilig, rekening houden met grenzen van de ander, eigen keuze in vrijheid, respect, gelijkwaardigheid, prettig en gewenst contact, voorkomen van grensoverschrijding.’ Hermsen: “Die visie dragen we uit naar leerlingen en ouders. We proberen in het onderwijs, de zorgstructuur, de omgeving van de school en in onze communicatie op dit punt een en dezelfde lijn te trekken.”

Op Paarse Vrijdag, de tweede vrijdag van december, komt iedereen in het paars en zijn er allerlei activiteiten en gastlessen. Docenten geven dan ook in hun reguliere les aandacht aan het onderwerp. Ze krijgen daarvoor ideeën aangereikt. “Het is niet heel ingewikkeld om voor elk vak een invalshoek te vinden”, vindt Hermsen. “Bij economie, bijvoorbeeld, geef ik de opdracht om na te gaan welke normatieve beelden in reclames worden neergezet. Ik vraag leerlingen ook om naar uitzonderingen hierop te zoeken.”

De aanpak van Gymnasium Novum leverde de school afgelopen Valentijnsdag het vignet Relaties en Seksualiteit van de Gezonde School op. Dat gebeurde mede omdat de school haar beleid goed heeft verankerd. Een lid van de schoolleiding heeft het onderwerp relaties en seksualiteit in portefeuille. In elk leerjaar komt het onderwerp aan de orde, met bijvoorbeeld mentorlessen of themadagen.

Soms worden er ook spontaan activiteiten georganiseerd, naar aanleiding van een actuele gebeurtenis. Zo reageerde de school op alle rumoer rond The Voice of Holland met een high tea, waarbij meisjes werden uitgenodigd om grensoverschrijdend gedrag te bespreken. Hermsen: “We hebben gepolst of zij daarmee in aanraking komen, of ze weten hoe ze hiermee om moeten gaan en of ze weten naar wie ze in zo’n geval toe kunnen.”

De school wil echter voorkomen dat leerlingen seksualiteit vooral gaan associëren met risico’s en problemen. “We willen ook een positieve kijk op seksualiteit overdragen”, zegt Hermsen. “Seksualiteit is ook leuk en spannend om te ontdekken. Als je je grenzen wilt aangeven, moet je eerst weten wat je grenzen zijn. Daarvoor moet je ook kunnen ontdekken wat je wél fijn vindt.”

Hermsen: “Bij ons is de sfeer redelijk open. Als iemand ‘homo’ als scheldwoord gebruikt en ik merk dat een collega dat laat gaan, zal ik dat wel even aansnijden. In het mentorenteam bespreken we regelmatig waar we tegenaan lopen, en wisselen we tips uit. Per slot zijn we allemaal vakdocenten die niet zijn opgeleid om dit onderwerp te bespreken. Eén collega heeft een vrij moeilijke mentorklas. Hij vertelde dat hij het lastig vindt om met die klas aan Lang leve de liefde (een methode over liefde, relaties en seksualiteit - red.) te werken. We zoeken dan samen naar een oplossing. Misschien helpt het om in kleinere groepjes de klas aan te spreken. Anders komt er iemand bij, of een ander gaat dit doen. Met dit soort dingen helpen we elkaar.”

Hoe zit het met leerlingen die thuis een minder vrije opvoeding krijgen; voelen die zich ook vrij om zich op hun manier te ontwikkelen? Hermsen: “Er zijn veel leerlingen die zo’n Paarse Vrijdag helemaal niet nodig vinden. Dat mag, maar we gaan dan wel het gesprek aan. Zij mogen de vrijheid van anderen hierin niet beperken. In de GSA-groep zitten ook leerlingen die niet willen dat hun ouders weten dat ze daar actief zijn.”

En voelen docenten die moeite hebben met vrijere vormen van seksualiteit, ruimte om zichzelf te zijn binnen het team en naar leerlingen toe? Natuurlijk, zegt Hermsen. “Niet iedereen vindt het gemakkelijk om dit soort onderwerpen met leerlingen te bespreken, en dat is prima. Een voorbeeld: omdat veel leerlingen het moeilijk vinden om condooms te kopen, hadden we bedacht dat de bovenbouwmentoren die op Valentijnsdag zouden uitdelen. Toen waren er echt wel een aantal docenten die dat ongemakkelijk vonden. Zij vonden dat de band met hun leerlingen niet zodanig was dat dit daar bij paste. We hebben dat opgelost door een doosje met condooms in de mediatheek te zetten. Af en toe vul ik dat bij.”

Hermsen zei het eerder al: werken aan seksuele integriteit is een zaak van lange adem. “Wat ik lastig vind, is om schoolbreed alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Er loopt een aantal mensen voorop en we weten niet precies hoe de andere collega’s hierover denken. We onderschrijven met elkaar onze visie, maar hoe reageren we in concrete situaties? Is het oké om een leerling een knuffel te geven als die getroost moet worden? Is het prima als twee leerlingen elkaar heftig staan te zoenen tijdens de leswissel? Daar wil ik graag met het team over in gesprek, zodat we voor dit soort situaties richtlijnen kunnen opstellen.”